( رودخانه زیبای صوفی چای )
مراغه که نام باغ شهر ایران و پایتخت نجوم را دارد دومین شهر بزرگ آذربایجان شرقی از شهرهای جذاب و تاریخی ایران است
مراغه یکی از شهرهای بزرگ آذربایجان شرقی و جزو ۱۰ شهر تاریخی ایران است. این شهر بزرگ یکی از مناطق گردشگری در استان آذربایجان شرقی به حساب می‌آید.
مراغه از دوران قبل از اسلام جزو شهرهای آباد بود، اما اوج پیشرفت این شهر را میتوان در قرون سیزده میلادی دانست. مراغه دارای جاذبه‌های بسیاری است و اکنون میتوان آن را دارای ۳۰۰ اثر ثبت شده ملی دانست. در این نوشتار به اختصار نگاهی کلی به شهر مراغه می‌اندازیم.
مراغه دارای ۲۶ کیلومترمربع مساحت است. این شهر در سال ۹۵ دارای ۱۷۵هزار و ۲۵۵ نفر جمعیت بوده و دومین شهر پس از تبریز از لحاظ وسعت و جمعیت در استان است. موقعیت شهر به صورتی است که در جنوب غربی استان آذربایجان شرقی و در مشرق دریاچه ارومیه و بر دامنه جنوبی کوه سهند واقع شده است. شهر مراغه از شمال به شهرستان تبریز، از مشرق به هشترود، از جنوب به شهرستان میاندوآب و از غرب به دریاچه ارومیه محدود شده است. آب و هوای مراغه معتدل متمایل به سرد و مرطوب است. مراغه در امتداد یک دره سرسبز کشیده شده که آن را کوه‌ها و تپه ماهورها احاطه کرده‌اند..
شهر مراغه از دوره پیش از اسلام، آباد بوده اما زمانی به اوج شهرت رسید که به عنوان پایتخت ایلخانان انتخاب شد. مراغه قبل از آن نیز پایتخت سلسله‌های کوچک محلی در آذربایجان بود. اگر بخواهیم سابقه شهری و تاریخی مراغه را در نظر بگیریم، باید به دوره‌های باستانی رجوع کنیم. در الواح مربوط به آشور از حکومتی به نام «ویش دیش» در هزاره هشتم پیش از میلاد نام برده شده که موقعیت آن در نزدیکی مراغه را نشان می‌دهد که زیر سلطه حاکمیت ماننا بوده است. اما شهرت مراغه در دوران پس از اسلام و عصر حکومت ایلخانان مغول بود. مراغه در سال ۶۱۸ قمری توسط مغولان فتح شد در طی یک دوره چندساله به دست جلال‌الدین خوارزمشاه افتاد، اما پس از یک دوره چندساله دوباره به دست مغولان افتاد.
پس از مرگ چنگیزخان، متصرفاتش بین فرزندانش تقسیم شد. در اواخر نیمه اول قرن هفتم یکی از نوادگان چنگیز به نام هلاکو فرماندهی اردوی غرب را به دست گرفت و بار دیگر به ایران حمله کرد. در دوره هلاکو مراغه به اوج پیشرفت خود دست یافت. شهر مراغه در دوره قاجار جزی ده شهر بزرگ و پرجمعیت ایران محسوب می‌شد. در این دوره اولین کارخانه اسلحه‌سازی ایران در این شهر تاسیس شد.
مردم شهر مراغه به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند. اکثر مردم شهر مسلمان و دارای مذهب شیعه هستند. علاوه بر این، شهر مراغه شامل اقلیتی از چند خانواده ارمنی است. علت حضور ارمنیان در این شهر را به حضور مادر مسیحی هلاکو در شهر مراغه نسبت داده‌اند که سبب شده بود مسیحیان دارای امتیازات خاص شوند و از شهرهای مختلف به مراغه بروند. همین امر سبب شد در شهر مراغه کلیساهای متعدد ساخته شود. شهر مراغه به دلیل داشتن اقلیم جغرافیایی خاص، مرکز کشاورزی و باغداری انگور و محصولات دیگر محسوب می‌شد. محصولات صنعتی و کارخانجات شهر نیز حول محور کشاورزی بنیاد گذاشته شدند. برای مثال محصولاتی از قبیل کشمش، خشکبار، عسل، مواد لبنی، پوست، فرش و سایر مواد غذایی است.
مراغه به دلیل شهرت زیادی که دارد، دارای سوغات مختلف است. مهم‌ترین سوغات مراغه که بسیار معروف است و به کشورهای منطقه و اروپا نیز صادر می‌شود، صابون و سجوق است که در کیفیت عالی منتشر می‌شود. یکی دیگر از محصولات معروف آن مغز بادام، کشمش، فندق و آلوچه است. علاوه براین، مراغه دارای شهرت جهانی در پرورش سیب، انگور و خشکبار است.
مراغه از لحاظ بافت تاریخی جزی ۱۰ شهر برتر ایران محسوب می‌شود و آثار تاریخی بسیاری در خود دارد. این شهر دارای بناهای برج آرامگاهی معروفی است که از جمله آن میتوان به گنبد قرمز یا گنبد سرخ اشاره کرد. تاریخ احداث این بنا سال ۵۲۵ قمری ذکر شده و در جنوب غرب شهر قرار گرفته است.
گنبد کبود یکی دیگر از گنبدهای معروف شهر است که در فاصله ۱۰ متری برج مدور قرار گرفته و معماری آن شبیه یک منشور ۱۰ وجهی است.
گنبد غفاریه یکی دیگر از بناهای معروف شهر مراغه است که مربوط به قرن ۷ هجری است. این بنا که معماری مربعی شکل دارد، در شمال غرب شهر و کنار رود صوفی قرار دارد.
رصدخانه مراغه از معروف‌ترین آثار تاریخی شهر مراغه است که بر فراز تپه‌ای ساخته شده است. خواجه اقدام به تاسیس رصدخانه کرده و زیج ایلخانی را در آن رصد کرده است.
معبد مهر مراغه از دیگر جاذبه‌های تاریخی شهر است که قدمت آن به دوره اشکانی می‌رسد. مردم شهر مراغه معتقد هستند که در این مکان آیین مربوط به مهرپرستان برگزار می‌شد.
مراغه دارای جاذبه‌های طبیعی بسیار زیادی است. علاوه بر وجود باغ‌های فراوان در این شهر، کوه سهند و رود صوفی چای را میتوان به عنوان مهم‌ترین جاذبه‌های شهر دانست. چشمه شورسو یا آب شور یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی شهر مراغه است. آب این چشمه دارای گازکربنیک بسیار زیادی است. رنگ آب این چشمه به دلیل وجود گاز زیاد به سفیدی می‌زند. از دیگر چشمه‌های معروف شهر میتوان به ساری‌سو، چشمه گشایش در شهر مراغه اشاره کرد که همه آنها دارای آب معدنی هستند.
مراغه دارای فرودگاهی به اسم فرودگاه سهند است که تنها فرودگاه جنوب این استان محسوب می‌شود.
نخستین رصدخانه حدود سال ۲۱۲ هجری (۸۲۸ میلادی) در بغداد بنا شده است و دو اخترشناس برجسته، فضل بن نوبخت اهوازی و محمد بن موسی خوارزمی بر آن ریاست داشتند. پس از این رصدخانه، رصدخانه‌های متعددی در جای جای سرزمین‌های اسلامی ساخته شد که هر یک با نام اخترشناسی برجسته، پیوسته است. رصدخانه بتانی در رقه و رصدخانه عبدالرحمان صوفی در شیراز از جمله آنها هستند. البته، پس از قرن چهارم، رصدخانه‌ها با نام امیران ارتباط پیدا کردند، مانند رصدخانه علاءالدوله در همدان، که برای بوعلی‌سینا بنا شد.
کمتر از یک قرن بعد نیز ملکشاه سلجوقی، رصدخانه بزرگی را بنیان نهاد که بزرگانی مانند عمر خیام نیشابوری در آنجا فعالیت داشتند و تقویم جلالی، دقیق‌ترین تقویم جهان را طرح‌ریزی کردند.
عکس از: tripyar
خواجه نصيرالدين طوسی، يكی از علمای خردمند است که بنيانگذار رصد خانه مراغه بوده است. رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود و یک سازمان علمی گسترده بود که در آن بیش‌تر شاخه‌های دانش تدریس می‌شده است و مشهورترین دانشمندان آن عصر، از جمله قطب الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان (قوس‌قزح)، در آنجا جمع شده بودند.
به علاوه، چون در آن زمان ارتباط علمی چین و ایران به علت استیلای مغولان بر هر دو سرزمین برقرار شده بود، دانشمندان چینی، از جمله فردی به نام فائو مون‌جی، در این مرکز فعالت داشتند.
فیلسوف و فرهنگ‌نامه نویس مسیحی، ابن‌العبری، در رصدخانه مراغه به درس دادن اصل‌های اقلیدوس و المجسطی بطلمیوس مشغول بودند. اوج شکوفایی رصدخانه‌ها در قرن نهم هجری دیده شده است. یعنی زمانی که الغ‌بیگ نوه تیمور لنگ، رصدخانه خود را در سمرقند بنا نهاد؛ رصد خانه‌ای که آن را با رصدخانه استانبول، باید حلقه انتقال این سازمان به غرب دانست.
الغ بیگ که خود اخترشناس شایسته‌ای بوده است، بهترین ریاضی‌دانان زمان را که مهم‌ترین آنان، غیاث‌الدین جمشید کاشانی بوده است در رصدخانه خود گرد هم آورده بود. رصدخانه وی پیشرفته‌ترین ابزارهای پژوهشی آن زمان از جمله قوسی از نصف‌النهار به ارتفاع ۵۰ متر را داشته است.
خواجه نصرالدین توسی برای ساخت رصدخانه و ابزارهای رصد، از دانش و هنر دانشمندان و استادان زمان خود استفاده کرد است که نیتش از این کار موارد زیر بود:
خواجه نصرالدین هر یک از دانشمندان را مسئول بخشی کرد که در آن زمینه تبحر خاصی داشتند و برای انتخاب آنها ملیت و مذهبشان را مدنظر قرار نداده است.
دانشمندان زیر در ساخت ابزارها و ساختمان رصدخانه به وی کمک کردند.
زمانی که خواجه نصیرالدین نام این افراد را برای همکاری به هولاکوخان و شمس الدین جوینی مشاور و بیتکچی وزیر پیشنهاد داد، آنها دلیل انتخاب تک تک دانشمندان را از خواجه نصیرالدین پرسیدند و پس از توضیحاتی که از سوی وی ارائه شد، هولاکوخان با حضور آنها در مجموعه رصدخانه مراغه موافقت کرده است.
پرویز ورجاوند و همکارانش در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی به کاوش در محوطه این رصدخانه پرداختند و قسمتهای مختلف آن را شناسایی کردند. ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شده و در ساختمان‌های جنبی آن یک کتابخانه و محل اقامت کارکنان تشخیص داده شده است. در سال‌های اخیر گنبدی برای محافظت از بقایای این بنا بر روی بخشی از آن ساخته شده است.
تپه رصدخانه مراغه دارای طول ۵۱۰ متر و عرض تقریبی ۲۱۷ متر و ارتفاع ۱۱۰ متر است و دارای قسمتهای مختلف از جمله برج مرکزی رصدخانه، واحدهای مدور پنجگانه، کتابخانه و محله مسکونی دانشمندان، مسجد، مدرسه، چاه آب و کارگاه بزرگ دانشمندان (شاید آزمایشگاه) می‌باشد.
در جوار رصدخانه، سرايی عالی برای استفاده خواجه و منجمين ساخته شده و مدرسه علميه‌ای جهت استفاده طلاب دانشجو نیز احداث شده بود. اين كارها مدت ۱۳ سال به طول انجاميد، تا اينكه هلاكو در سال ۶۶۳ ه. ق درگذشت، ليكن خواجه تا آخرين دقايق عمر خود مواظبت و اهتمام بسيار نمود كه آن رصدخانه و كتابخانه از بين نرود و خللی در كار آنجا رخ ندهد. تقویم و زیج ایلخانی حاصل این تلاش بی وقفه بوده است.
خواجه نصیرالدین طوسی «زیج ایلخانی» را از روی رصدهای انجام شده در رصدخانه مراغه تدوین کرده است. زیج ایلخانی سده‌ها از اعتبار خاصی در بسیاری از سرزمین‌های آن زمان از جمله در چین برخوردار بوده و در سال ۱۳۵۶ میلادی (۳۰۰ سال پس از مرگ طوسی) ترجمه شده و در اروپا منتشر شده است. قدیمی‌ترین نسخه این زیج در کتابخانه ملی پاریس نگهداری می‌شود.
عکس از: tripyar
در تاریخ سلسله پادشاهی یوان در چین مندرج شده که برای تاسیس رصدخانه پکن، به سرپرستی کوئوشوجینگ منجم در دربار، تعدادی ابزارهای رصدی از رصدخانه مراغه در ایران خریداری شده است. از جمله این ابزارها ذات الحلق، عضاده (الیداد)، دو لوله رصد، صفحه‌ای با ساعت‌های مساوی، کره سماوی، کره زمین، تورکتوم (نشان دهنده حرکت استوا نسبت به افق) هستند. چینیان لوله رصد را وانگ تونگ نامیده‌اند. به گفته تاریخ سلسله پادشاهی یوان ایرانیان از این اختراع نه تنها برای رصد اجرام آسمانی، بلکه برای مشاهده دوردست‌ها به ویژه در دریا سود می‌جسته‌اند. همین کتاب از حضور دانشمندان چینی به رهبری فائومونجی برای کارآموزی در رصدخانه مراغه خبر می‌دهد.
عکس از: ویکی مدیا
در سال ۶۷۲ هجری قمری، خواجه نصير که آثار مکتوبش از ۵۰ کتاب و رساله افزون است با جمعی از شاگردان خود به بغداد رفت تا بقايای كتاب‌های تاراج رفته را جمع‌آوری و به مراغه ارسال دارد. اما اجل مهلتش نداد و در تاريخ ۱۸ ذی الحجه سال ۶۷۲ هجری قمری در بغداد دار فانی را وداع گفت. جسدش را به كاظمين انتقال داده و در جوار امامين همامين دفن نمودند.
به فراخور هفتصدمین سالگرد درگذشت خواجه نصیر طوسی روز پنج اسفند در ایران روز بزرگداشت خواجه نصیر طوسی و روز مهندس نام‌گذاری شده است.
از جمله مهم‌ترین آثار تاریخی مراغه میتوان به قیز قلعه سی اشاره کرد. آثاری که از این منطقه به دست آمده، قدمت این منطقه را به 2300 تا 2700 سال پیش باز می‌گرداند.
غار هامپوئیل( غار کبوتر)معروف‌ترین جاذبه طبیعی مراغه احتمالا همین غار کبوتر است. این غار در فاصله 15 کیلومتری از جنوب شرق مراغه قرار دارد و همواره مورد توجه غارنوردانی بوده که به بازدید از این منطقه آمده‌اند.
خرید آنلاین بلیط هواپیما از مراغه به تهران
فرودگاه سهند مراغه تنها فرودگاه اقماری آذربایجان شرقی به شمار می‌رود. این فرودگاه در سال 1374 افتتاح شد اما متاسفانه به دلایلی غیر فعال بوده است. این فرودگاه با قرارگیری بین دو شهر مراغه و بناب، می‌تواند کمک شایانی به گردشگری و اقتصاد این دو شهر کند. فرودگاه سهند مراغه پس از اولین افتتاح خود به مدت چند ماه فعالیت داشت اما سپس به دلایلی همانند نبود پرواز و بلیط هواپیما غیر فعال شد. این فرودگاه در در ماه 1396 مجددا بر سر کار آمد و هواپیمایی تابان عهده‌دار بلیط هواپیما و جابجایی مسافران این فرودگاه شده است.
ترمینال مراغه در زمینی به مساحت 3100 متر مربع با زیر بنای 5 هکتار احداث شد
آدرس ترمینال مراغه: میدان بسیج - پایانه بزرگ مسافربری باغ شهر مراغه
در 14 مهر ماه سال 1335 با ورود اولین قطار به مراغه، ایستگاه راه‌آهن این شهر افتتاح و موجبات شكوفائی منطقه را از لحاظ ترانزیتی و حمل و نقل فراهم ساخت.
هم اكنون راه‌آهن مراغه ـ ارومیه بطول 180 كیلومتر در دست اجراء می‌باشد كه بدینوسیله علاوه بر وصل آذربایجان غربی به حمل و نقل ریلی امكان اتصال مراغه به اروپا نیز میسر می‌گردد.
علاوه برقطارهای حمل بار وسوخت روزانه بیش از پنج قطار مسافربری از این ایستگاه شهرهای تهران ومشهد حرکت می کند.
| معرفی شهر مراغه |  |
| آثارباستانی |  |
| جاذبه های گردشگری و طبیعی |  |
| سایر مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی |  |
| سوغاتی های مراغه |  |